Pistoia
Stolica prowincji PISTOIA jest jednym z najrzadziej odwiedzanych miast w Toskanii; zaniedbanie to jest niczym nie usprawiedliwione w stosunku do zacisznego, dobrze zachowanego średniowiecznego miasta u stóp Apenin. Ponieważ podróż pociągiem z Florencji trwa jedynie 35 minut (mniej więcej tyle samo autobusem) można się tu wybrać na przyjemną jednodniową wycieczkę, a także zatrzymać po drodze do Lukki i Pizy, z którymi miasto ma silne powiązania architektoniczne.
W czasach średniowiecznych miasto słynęło z wendety i zostało napiętnowane przez Dantego i Machiavellego. Było to także ważne miasto hutnicze i tutejszą schedą jest pistolet, wyraz pochodzący od nazwy miasta. Dzisiejsza Pistoia podtrzymuje tradycje przemysłowe w postaci wielkiej fabryki torów kolejowych, lecz bardziej słynie ze szkółek ogrodowych na okolicznych wzgórzach. Z atrakcji artystycznych miasto chlubi się szeregiem kościołów i rzeźb romańskich, a najsławniejszy jest doskonały barwny fryz della Robbii.
Miasto
Z pociągu (lub autobusu) z Florencji wysiada się zaledwie paręset metrów od Centro Storico. Viale XX Settembre prowadzi przez mury do serca miasta, wyśmienitego średniowiecznego zespołu Piazza del Duomo, gdzie mieści się biuro EPT w Pałacu Biskupim.
Duomo wyda ci się znajome, jeśli przyjechałeś z Pizy lub Lukki, gdyż wybudowane zostało w charakterystycznym stylu pizańsko-romańskim z czarno-białymi pasami marmuru i zwielokrotnionymi arkadami. Na portyku znajduje się delikatna płaskorzeźba Andrei della Robbia. We wnętrzu (zamkn. 12.00-16.00) jest szereg wybitnych rzeźb, łącznie z kilkoma nagrobkami Verocchia, wspaniałą chrzcielnicą Andrei da Fiesole oraz (na prawej ścianie) pomnikiem przyjaciela Dantego, Cino da Pistoia; poeta udziela wykładu swym uczniom, wśród których znajduje się ponoć Petrarka. Zaraz za pomnikiem jest Cappella di San Jacopo, z jednym z najwspanialszych zabytków złotniczych na świecie — ołtarzem rozpoczętym w 1287 r.( a ukończonym w XV w., kiedy Brunelleschi wykonał dwie postacie po lewej.
Sąsiadująca z katedrą kampanila pełniła w średniowieczu funkcję baszty strażniczej i została dość zabawnie przebudowana z romańskimi arkadami i gotycką wieżyczką. Naprzeciwko jest baptysterium, bardziej przemyślany projekt romański Giovanniego Pisano, a obok znajduje się stary Palazzo Podesta. Na górnych piętrach Palazzo Comunale, stojącego obok katedry, mieści się pospolite Museo Civico, a na dole ciekawsza stała wystawa prac urodzonego w Pistoi Marino Mariniego (1901 -80). We wczesnym okresie twórczości Marini znalazł inspirację w realizmie etruskich sarkofagów, co wyraził w nie kończącej się serii rzeźb koni i jeźdźców, który to temat fascynował go przez całe życie; w latach 40-tych zwrócił się ku portretowi — namalował między innymi Tomasza Manna, Henry Millera i Marca Chagalla. (Wt.-nd. 9.00-13.00 i 16.00-19.00; wstęp wolny).
Z Piazza del Duomo można iść w dowolnym kierunku uliczkami, przy których znajdzie się jakiś romański kościół czy średniowieczny palazzo. Trzy najbardziej interesujące kościoły datują się z XII stulecia i wyróżniają się trójką ambon zdobionych najwyższego lotu XIII-wieczną rzeźbą toskańską. W San Bartolomeo in Panatano, na zachód od Piazza Duomo, jest najstarsza z ambon, wykonana w 1250 r. przez Guida da Como. Dalej na południe, za pierwotnym obwodem murów, stoi kościół San Giovanni Fuorcivitas z majestatycznymi arkadami, amboną z roku 1270 dzieła ucznia Nicola Pisana i misą na wodę święconą jego syna Giovanniego. Z kolei ambona wykonana przez samego Giovanniego — arcydzieło miasta — znajduje się w San Andrea; oparta jest na projekcie ojca dla baptysterium pizańskiego i tylko odrobinę mniej wyrafinowana niż jego własne dzieło dla katedry pizańskiej.
Na placu przy końcu via Pacini, za Palazzo Comunale, znajduje się Ospedale del Ceppo. Całą długość szpitala zdobi barwnie emaliowany fryz, ukazujący Siedem uczynków miłosiernych. Został ukończony w XVI w. i przedstawia zadziwiającą, niezwykle barwną paradę renesansowych postaci i strojów: pielgrzymi, więźniowie, chorzy, umarli, wszyscy przedstawieni z pieczołowitym realizmem.
Szczegóły praktyczne
Małej popuarności Pistoi wśród turystów towarzyszą skąpe możliwości noclegowe. Jeśli chcesz tu zostać na noc, trzeba wcześniej telefonować — pensjonaty są małe, a hotele drogie. W cenach 35000-40000 L za dwójkę mieszczą się Albergo Autisli, viale Pacinotti 93 (057/21771), i Albergo Firenze, via Curtatone e Montanara 42 (0573/23141).
W Pistoi najwięcej się dzieje pod koniec lipca, gdy Luglio Pistoiese — miesięczny festiwal koncertów i innych imprez — zwieńczony jest Giostra delPOrso. wzorowanym na średniowiecznych turniejach i odbywającym się na Piazza del Duomo. W pozostałych okresach roku miasto ożywia się trochę w środy i soboty podczas targów na Piazza della Sala.
Autobusy Lazzi (do Florencji i Prato) odjeżdżają sprzed dworca kolejowego; autobusy COPIT (do Vinci i Empoli) z Piazza San Francesco. Droga do Vinci, miejsca narodzin Leonarda prowadzi przez zbocza pięknej Monte Albano, a wycieczka jest na tyle krótka, że można zdążyć z powrotem do Florencji lub Pizy.