PÓŹNY RENESANS

PÓŹNY RENESANS

Doskonałość formy osiągnięta w okresie późnego Renesansu stanowiła uwieńczenie wielowiekowych dążeń. Ponieważ artyści nie mogli oczekiwać, że prześcigną najwybitniejsze osiągnięcia Michała Anioła i Rafaela, musieli pójść w innym kierunku. Tak zrodził się manieryzm. Był to kierunek świadomie intelektualny, zmierzający ku zburzeniu przyjętych reguł, szczególnie wypaczeniu poczucia skali i perspektywy. przesadnemu uwypukleniu szczegółów anatomicznych. nadaniu postaciom dziwacznych póz i zastosowaniu nienaturalnie ostrych kolorów.

Artystą nieodmiennie klasyfikowanym jako manierysta jest Giulio Romano (ok. 1492-1546), jeden z najbardziej utalentowanych asystentów Rafaela, którego freski w Palazzo del Te w Mantui, wybudowanym przez samego artystę, ukazują jego styl w najbardziej brawurowym wydaniu, zwłaszcza na obrazie Upadek gigantów, zajmującym osobną salę. Wiodącą rolę w przeszczepianiu manieryzmu na grunt florencki odegrał Rosso Fiorentino (1494-1540). wraz z Jacopo Pontormo (1494-1556) i Agnolko Bronzino (1503-72). Najbardziej utalentowanym przedstawicielem tej grupy był operujący doskonałym rysunkiem Pontormo. zdolny dekorator i wnikliwy, choć zdystansowany portrecista. Bronzino był twórcą niezwykle płodnym, lecz dziś podobają się tylko jego portrety monarchów i wybitnych osobistości, których chłód i koncentracja na urodzie, a nie na stroju miały stać się wzorem dla oficjalnych portrecistów przyszłych stuleci. Giorgio Vasari (1511-74). pochodzący i Arezzo wykonał wiele fresków w Palazzo Vecchio, lecz obecnie słynie przede wszystkim jako twórca serii biografii artystów, która może zostać uznana jako zalążek historii sztuki jako dyscypliny naukowej.

Innym manierystą florenckim, któremu sławę zapewniły jego pisma jest rzeźbiarz Benvenuto Cellini (1500-71). autor soczystego Żywota własnego, w którym zawarte są fascynujące zakulisowe informacje na temat ówczesnego świata sztuki. Choć Cellini ceniony byl na wielu europejskich dworach, zachowało się jedynie kilka z jego rzeźb, wszystkie świadczą o wysokim kunszcie twórcy. W Popiersiu Cosima I w Bargello widać odejście od realizmu portretowego w stronę wizerunku heroicznego. Jego Perseusz w Loggia dei Lanzi stanowi godne towarzystwo Judyty Donatella, a całkowicie dystansuje zajdującego się na placu poniżej Herkulesa i Kakusa dłuta rywala artysty Baccio Bandinellego (1493-1560).

Zdecydowanie najbardziej wpływowym manierystą florenckim był Giambologna (1529-1608). rzeźbiarz pochodzenia francuskiego. Jego ulubionym materiałem był brąz I założył wielką pracownię, gdzie produkowano miniaturowe repliki jego najważniejszych dzieł. Są to zwykle walczące postacie, które należy oglądać ze wszystkich stron, a nie tylko podziwiać z jednego punktu widzenia. Najsławniejszym jego wizerunkiem jest Merkury, dzieło to jest świadomym odrzuceniem poglądów zarówno Donatella jak i Michała Anioła i postać zdaje się unosić w powietrzu, rzucając najodważniejsze w historii rzeźby wyzwanie przyciąganiu ziemskiemu.

Jednym z najbardziej indywidualistycznych manierystów był Domenico Beccafumi (14846-1551). który stanowił dość niezwykłe zwieńczenie sieneńskiej tradycji malarskiej, choć jego nacisk na kolor był typowy dla sztuki tego miasta. Był mistrzem efektu dekoracyjnego, o czym zaświadczają iluzjonistyczne freski w Palazzo Pubblico oraz wielkie ołtarze w kościołach sieneńskich, na których widoczne jest szczególne zainteresowanie światłocieniem, efektami perspektywicznymi i głębią uczuć. Parmeńczyk Francesco Permigianino (1503-40) zachował odrobinę wystudiowanego wyrafinowania Correggia. lecz jego postacie, często z przesadnie wyeksponowanymi dłońmi i szyją, przedstawione są z pogłębioną analizą wewnętrzną. Jego dekoracja kościoła Santa Martia della Steccata uosabia manierystyczną skłonność do przeładowanej ornamentyki i świadczy o jego płodnej wyobraźni.

Wenecja, jak zwykle, w okresie późnego Renesansu poszła swą własną drogą, nie gustując w uprawianej gdzie indziej we Włoszech odmianie manieryzmu. Jacopo Tintoretto (1518-94) zmierzał do ideału polegającego na połączeniu rysunku Michała Anioła z kolorystyką Tycjana. choć wypracowany przez niego heroiczny styl nosi tylko powierzchowne podobieństwo do maniery jego mistrzów. Aby wzmóc poczucie dramatyzmu, zastosował cały szereg innych metod: nietypowe punkty widzenia, wydłużenie postaci i niezwykłe usytuowanie głównego tematu na płótnie. W swych dziełach religijnych stosował współczesną scenerię i kostiumy, wzmagając duchowe odziaływa-nie obrazów.

Całkowicie odmiennym artystą był inny wiodący malarz wenecki owych czasów. Paolo Veronese (1528-88). najwyższej klasy dekorator wielkich wnętrz. Niektóre z jego najlepszych prac miały się znaleźć w oprawie architektonicznej, na przykład w kościele San Sebastiano w Wenecji i Villa Barbara w Mase. Swe zamiłowanie do pompatyczności Veronese przeniósł na obrazy sztalugowe, rozpływające się w ciepłych, świetlistych kolorach, a monumentalne postacie pozbawione są wszelkiej gravitas. Artysta naraził się inkwizycji umieszczając żołnierzy niemieckich (co zrodziło podejrzenia o sympatie protestanckie) oraz inne anachroniczne i zbędne detale na swej olbrzymiej scenie bankietowej (znajdującej się obecnie w weneckiej Akademii), która przedstawiać miała jakoby Ostatnią Wieczerzę. Reakcją Veronesea była zmiana tytułu na Ucztę w domu Lewity.

Alessandro Vittoria (1525-1608). uczeń Jacopo Sansovina, ozdobił weneckie kościoły rzeźbami, które mają wiele wspólnego z dziełami manierystycznymi w innych ośrodkach włoskich, lecz są oparte na wzorach klasycznych. Jacopo Bassano (151019-92) uczył się w Wenecji, lecz wolał pracować w prowincjonalnym mieście, od którego wziął nazwisko, gdzie był zdecydowanie najwybitniejszym przedstawicielem dynastii malarskiej. Jako scenerię swych obrazów religijnych obierał nieupiększone małomiasteczkowe i wiejskie życie swego kraju. Spopularyzował również umieszczanie na obrazach zwierząt oraz stert owoców i warzyw — co chętnie podjęli później artyści północnoeuropejscy — jak również doskonale operował silnym światłocieniem i mocnymi pociągnięciami pędzla.

Innym wybitnym artystą działającym z dala od głównych ośrodków był Federico Barocci (1535-1612) z Urhino. Obrazy malował pieczołowicie, a miękkie zaokrąglone formy odzwierciedlały światopogląd religijny propagowany przez kontrreformację; jego traktowanie światła i ruchu w jakimś stopniu zapowiada sztukę barokową.

Dodaj komentarz

Twój adres e-mail nie zostanie opublikowany. Wymagane pola są oznaczone *