WIEK XIV I POCZĄTEK XV

Mimo tych wszystkich przełomowych osiągnięć, droga ku Renesansowi nie była naznaczona spójnym ciągiem zdarzeń. Wiodącą szkołą malarską w XIV wieku nie była bowiem Florencja, lecz pobliska Siena, gdzie artystów zajmowały zupełnie odmienne kwestie. Miało to wiele wspólnego z patronacką postacią Duccia di Buoninsegna (ok. 1255-1318). który nie poszedł rewolucyjną drogą Giotta, lecz tchnął nowe życie w tradycję bizantyńską. Duccia poczucie wzniosłości sceny jest doskonale przekazane w Maesta — środkowej kwaterze jego arcydzieła, znajdującej się w Museo dell Opera del Ouomo jego rodzinnego miasta. Jednakże talent artysty uwydatnia się przede wszystkim w małych scenach tego olbrzymiego ołtarza: Duccio pokazuje w nich swe mistrzostwo narracyjne, doskonale aranżując i grupując postacie oraz wyśmienicie ujmując ekspresję, uczucie i ruch. Kolor, który u Giotta służył jedynie do zapełnienia form. staje się tutaj samoistnym składnikiem.

Mimo obecności w mieście dynamicznych posągów Giovanniego Pisano, późniejsi malarze sieneńscy uznali narracyjną sztukę Duccia za wzór bardziej obiecujący. Simone Martini (ok. 1284-1344) rozpoczął karierę od namalowania odpowiednika ducciowskiej Maesta w formie fresku dla Palazzo Publico. a najsławniejsze jego dzieło w tym budynku, pośmiertny Portret konny Guidoriccio da Fogliano. jest obecnie powszechnie uważane za sfałszowane. Jego wyrafinowany. pełen wdzięku styl opierał się w głównej mierze na linii, kolorze i efektach dekoracyjnych — co jest najlepiej widoczne w cyklu Żywot św. Marcina w dolnym kościele w Asyżu oraz wybujałemu, wymyślnie rozwiązanemu Zwiastowaniu Uffizi. To drugie dzieło zostało namalowane we współpracy ze szwagrem artysty. Lippo Memmim (zm. 1357). który samodzielnie stworzył Maesta dla Palazzo Publico w San Gimignano. a być może również freski z pełnymi dramatyzmu scenami nowotestamentowymi w kolegiacie w tym samym mieście, tradycyjnie przypisywane nieznanemu z innych dzieł Barnie.

Inny malarz sieneński, który działał w Asyżu to Piętro Lorenzetti (działał 1306-45); jego freski w tym mieście noszą na sobie znamiona wpływów Giotta i odznaczają się poczuciem patosu, które obce było malarstwu sieneńskiemu. Jego brat, Ambrogio Lorenzetti (działał 1319-47) był artystą bardziej oryginalnym, a jego głównym osiągnięciem jest idiosyn-kratyczna Alegoria dobrych i ztych rządów w Palazzo Pubblico; jest to pierwsze w czasach nowożytnych zastosowanie obrazu do świeckich celów dydaktycznych, krajobraz zyskuje nowy. wyższy status, a świadomość perspektywy znajduje się na niespotykanym w tej epoce poziomie. Drugim wybitnym rzeźbiarzem sieneńskim z tego okresu był tajemniczy Lorenzo Maitani (ok. 1270-1330), którego kojarzy się z jednym tylko dziełem — cudownie lirycznymi płaskorzeźbami na najbardziej wybujałej fasadzie we Włoszech, zdobiącej katedrę w Onrieto.

Tymczasem we Florencji liczna grupa malarzy świadomie nawiązywała do stylu Giotta, nie posuwając go jednak do przodu. Najbardziej utalentowany spośród nich był Maso di Banco. szczególnie umiejętnie czerpiący z poczucia plastyczności formy mistrza, natomiast najwierniejszym naśladowcą był Taddeo Gaddi (zm. 1366), którego syn Agnolo Gaddi (zm. 1396) doprowadził tradycję giottowską niemal do końca stulecia. Z kolei Bernardo Daddi (ok. 1290-1349) połączył tę tradycję z pewnymi apsektami malarstwa sieneńskiego. Rzeźbiarz Andrea Pisano (ok. 1290-1348) został następcą Giotta na stanowisku mistrza kamieniarskiego przy budowie Campanile. Wykonane przez niego płaskorzeźby przeznaczone dla tej budowli, oraz brązowe drzwi baptysterium. przekładają malarski język Giotta z powrotem na format trójwymiarowy.

Reakcja przeciwko hegemonii stylu giottowskiego przyszła ze strony Andrei Orcagny (ok. 1308-68), który wybił się zarówno jako malarz jak i rzeźbiarz, rozwijając ornamentykę kwiatową zastosowaną z najlepszym skutkiem w tabernakulum w Orsanmichele. Obrazy Orcagny i jego szkoły przywróciły hieratyczną tradycję bizantyńską, z odrzucenim głębi przestrzenni.

Pod sam koniec XIV stulecia w Europie zapanował zapoczątkowany na dworach burgundzkich styl gotyku międzynarodowego. Odznaczał się nowym poczuciem realizmu w przedstawieniach krajobrazu, zwierząt i strojów, lecz odrzucał rozważania intelektualne. Jego rozprzestrzenienie się na terenie Włoch jest głównie zasługą Gentile da Fabriano (ok. 1370-1427), którego Pokłon Trzech Króli w Uffizi (jedna z nielicznych zachowanych jego kompozycji) ukazuje przebogate efekty powierzchniowe w najlepszym wydaniu. Innym wiodącym przedstawicielem tego stylu był Masolino da Pani-cale (1383-1447), najbardziej znany jako twórca, który rozpoczął cykl fresków w Santa Maria del Carmine we Florencji. W tym samym mieście ruch ten wywarł wpływ na Lorenza Monaco (1372-1425), którego dzieła łączą w sobie tradycję florencką i sieneńską.

Gotyk międzynarodowy zakorzenił się szczególnie silnie w Weronie, głównie dzięki Antonio Pisanellemu (1395-1455). Jego sława w pewnej mierze opiera się na jego kunszcie medalierskim bowiem zachowało się bardzo niewiele jego obrazów, przede wszystkim freski w werońskich kościołach Sant Anastasia i San Fermo oraz w Palazzo Ducale w Mantui, które magicznie kreują idealizowany dworski świat baśni. Liczne rysunki dowodzą, że dzieła te były oparte na wytrwały obserwacji natury — co miało się stać jednym z kluczowych elementów rodzącej się sztuki renesansowej.

Dodaj komentarz

Twój adres e-mail nie zostanie opublikowany. Wymagane pola są oznaczone *