Trudno mówić o historii Włoch jako jednego państwa. Kraj ten jest formalnie zjednoczony dopiero od 1861 r„ a porzymskie dzieje półwyspu były zdominowane przez walki pomiędzy państwami-miastami oraz kolonizację i aneksje przez obce mocarstwa. Nie sposób wyobrazić sobie ponowne rozdrobnienie Włoch, lecz różnice regionalne do pewnego stopnia pozostały.
WCZESNE DZIEJE
Niewiele zachowało się po neandertalczykach, którzy zajmowali półwysep apeniński pól miliona lat temu: główny okres osadnictwa rozpoczął się dopiero po ostatniej epoce lodowcowej. Dowody istnienia osad paleolitycznych pochodzą z około 20 000 r. p.n.e.. a kolejnym szczeblem rozwoju było rozprzestrzenienie się na półwyspie plemion neolitycznych (6000-5000 lat temu). Wyższy poziom osiągnęły ludy żyjące pod koniec epoki prehistorycznej, od 2400 do 1800 r. p.n.e. Najbardziej namacalne ślady pozostawili po sobie Ligurowie (którzy zamieszkiwali obszar znacznie przekraczający poza współczesną Ligurię). Sykulowie w Italii południowej i Lacjum oraz Sardowie. którzy uprawiali rolnictwo i hodowlę na Sardynii. Jeszcze bardziej zaawansowane były grupy wędrowne ze wschodniej części basenu Morza Śródziemnego, które wprowadziły techniki obróbki miedzi. Następnie różne społeczeństwa z epoki brązu (1600-1000 r. p.n.e.) pozostawiły po sobie ślady zagród i wiosek w Apeninach oraz na wybrzeżu Sycylii i w południowej części półwyspu. Te ostatnie prowadziły również handel z Mykenami w Grecji.
Inne plemiona wprowadziły na teren Włoch języki indoeuropejskie. Wenedowie, Latynowie i Umbrowie przesunęli się z północy w dół półwyspu, natomiast Picenowie i Messapiowie przekroczyli Adriatyk z terenu dzisiejszej Jugosławii i zasiedlili Apulię. Sztuczny rozdział pomiędzy prehistorią a historią umieszcza się około VIII w. p.n.e., z przybyciem fenickiego alfabetu i pisma. Żeglując na zachód, wzdłuż wybrzeża Afryki, Fenicjanie założyli kolonie na Sycylii i Sardynii, rozwijając powiązania handlowe z Kartaginą i południową Italią. Zachęceni tym Kartagińczycy wkrótce sami osiedlili się na Sycylii. Sardynii i wybrzeżu Lacjum. w okresie gdy na półwyspie rosły wpływy greckie i etruskie.
ETRUSKOWIE I GRECY
W III w. p.n.e. osadnicy greccy skolonizowali część wybrzeża toskańskiego i Zatokę Neapolitańską, następnie zajęli Naksos na jońskim wybrzeżu Sycylii i w 736 r. p.n.e. założyli miasto Syrakuzy. Kolonie założone na Sycylii i w południowej Italii nazwane zostały później Wielką Grecją. Obok miast etruskich na północy, jest to najwcześniejsza cywilizacja, która pozostawiła po sobie znaczniejsze budowle i źródła pisane.
Kolonie greckie doskonale prosperowały, sprowadzając do Italii winorośl i oliwki oraz organizując bardzo wydajny system upraw. Takie miasta jak Syrakuzy i Tarent były bogatsze i nowocześniejsze niż miasta samej Grecji, i mimo konkurencji ze strony Kartaginy zdominowały one handel w centrum basenu Morza Śródziemnego. O wielkim dostatku kolonii zaświadczają ruiny takich budowli jak świątynie Agrigentum i Selinunt. ufortyfikowane mury wokół Gela oraz teatry w Syrakuzach i Taorminie na Sycylii. Wielka Grecja wniosła znaczący wkład w kulturę rodzimej Grecji — Archimedes. Ajschylos i Empedok-les pochodzili właśnie z Sycylii. Jednakże kolonie te w równym stopniu co państwa greckie ucierpiały od walk między państwami-miastami — Tarent. Metapont, Sybaris i Kroton zjednoczyły się dopiero w obliczu zewnętrznego zagrożenia. Po 400r. p.n.e.. gdy Sybaris legło w gruzach, inne kolonie weszły w okres nieodwracalnego upadku gospodarczego i stały się podlegle Rzymowi.
Inną wielką cywilizację tego okresu wytworzyli Etruskowie, zamieszkujący głównie obszary pomiędzy rzekami Tybr i Arno. Ich język, znany głównie z napisów nagrobnych, jest jedną z ostatnich pozostałości dawnej mowy wspólnej dla basenu śródziemnomorskiego. Jedni twierdzą, że lud ten przybył do Wioch około IX w. p.n.e. z zachodniej Anatolii, inni znów. że z północy, a według trzeciej hipotezy jest to autochtoniczny lud Etrurii. W każdym bądź razie założyli przymierze dwunastu miast-państw północnej Italii, prowadzili handel z koloniami greckimi na południu i w VI w. p.n.e. byli już najpotężniejszym ludem w tej części półwyspu, wypierając rdzenne plemiona Ligurów, latynów i Sabinów. Freski nagrobne w Umbrii ukazują wyrafinowaną i opływającą w luksusy kulturę, posiadającą skomplikowane sposoby przepowiadania przyszłości, oparte na odczytaniu układu wnętrzności zwierząt oraz interpretacji lotu ptaków. Herodot zanotował, że linia rodowa przebiegała u Etrusków po kądzieli, a wykopaliska ubiegłego stulecia ujawniły, ze kobiety grzebano w specjalnych sarkofagach z wyrytymi imionami. Dobrze zachowane komory grobowe z malowidłami ściennymi zachowały się w Cenreteri i Targuinii. dwóch głównych osadach etruskich. Etruskowie byli technologicznie zaawansowani, zdobywali nowe tereny pod uprawy poprzez irygację i sytuowanie swych miast na obwałowanych wzgórzach — ten system osadnictwa pozostawił trwałe ślady na obliczu środkowej Italii. Ich królestwo skurczyło się jednak po najazdach KumańczykAw. Syrakuzańczyków i Galów, zmuszone do wejścia w przymierze z tworzącym się państwem rzymskim.