Pod względem wkładu w rozwój malarstwa i rzeźby żadne inne państwo na świecie nie może równać się z Włochami. Jest to częściowo skutek triumfu epoki Renesansu, lecz Italia chlubi się wieloma innymi wybitnymi osiągnięciami artystycznymi z okresu od VII w. p.n.e. do czasów współczesnych. Fragmentaryzacja historii politycznej kraju doprowadziła do regionalnego zróżnicowania w sztuce włoskiej: Rzym, Piza. Siena, Florencja. Mediolan, Wenecja i Neapol posiadają charakterystyczne i łatwo rozpoznawalne tradycje i każde z nich kolejno zasiadało u artystycznego steru narodu. Gdy w jednym z miast pojawiły się oznaki upadku, prawie zawsze znalazło się inne do przejęcia pałeczki.
ETRUSKOWIE
Historia artystyczna Italii rozpoczyna się od Etrusków. których kultura rozciąga się na okres od VII do I w. p.n.e.. a wartość tworzonej przez nich sztuki nadal budzi spory. Sztuka etruska bez wątpienia różniła się od uprawianej w Grecji, kraju dominującym zarówno politycznie jak i artystycznie, i odznaczała się wpływami orientalnymi oraz skłonnością do form linearnych. W przeciwieństwie do rozmiłowanych w marmurze Greków, etruskowie stosowali brąz i terakotę, choć w swych innych aspektach sztuka etruska nosi liczne ślady zapożyczeń z trendów panujących współcześnie w Grecji.
Wiele spośród najpiękniejszych rzeźb pochodzi z VI w. p.n.e. Do najlepszych przykładów należą znajdujące się obecnie w Villa Giulia w Rzymie Apollo i Herakles z Wejów i Sarkofag pary małżeńskiej z Ceryeteri; półleżące postacie na sarkofagu zaliczają się do typowych motywów w sztuce etruskiej — twarze realistyczne i pełne ekspresji, z wypukłymi oczyma i enigmatycznymi uśmiechami, poza tym do ludzkiej anatomii nie przywiązuje się większej wagi. Częste były również przedstawienia zwierząt, zarówno rzeczywiście istniejących jak i fantastycznych, a najsławniejsze z nich to Chimera z Arezzo. znajdująca się obecnie we florenckim Museo Archeologico. oraz godło Rzymu, Wilczyca Kapitolińska, w Pałacu Konserwatorów — oba dzieła z V w. p.n.e.
Zachowane etruskie malowidła ścienne są zaskakująco liczne, zwłaszcza jeśli zważyć, że wszystkie ich greckie odpowiedniki (nie licząc kilku dziel w Paestum) przepadły. Najwspanialszy ich zbiór można znaleźć w Tarąuinii. gdzie są prace z okresu od VI do I w. p.n.e.; inna piękna kolekcja znajduje się w Chiusi. Malowidła t» miały początkowo charakter religijny lub magiczny, ich zadaniem było stworzenie odpowiedniego otoczenia dla zmarłych. Później tworzono wizjonerskie ujęcia życia pozagrobowego. Dzięki zdecydowanemu rysunkowi, jasnej kolorystyce i żywym szczegółom dzieła odznaczają się nieodpartym urokiem.
RZYMIANIE
Podobnie jak Etruskowie. Rzymianie wiele zawdzięczali Grekom w dziedzinie formy, chętnie adaptując ich wzory do swych własnych celów, choć nie gustowali w estetycznych wartościach, które odegrały tak kluczową rolę w sztuce greckiej. Oczywiście wysoko ceniono heroiczne posągi Greków. Wiele z nich sprowadzano do Rzymu, inne naśladowano i kopiowano, i niektóre spośród najsławniejszych rzeźb rzymskich — Apollo Belwederski i Wenus z Cnidos w Watykanie. Wenus Medycejska w Uffizi to rzymskie kopie zaginionych oryginałów greckich, jakkolwiek same w sobie pozostają wartościowymi dziełami sztuki i dorównują najlepszym pracom greckim.
Jednakże uwielbienie dla Grecji było w dużym stopniu oparte na czystym snobiźmie i własny wkład cesarstwa w rozwój sztuki miał przyjąć zupełnie odmienne formy. Na przykład rzymska rzeźba portretowa zwykle odrzucała zarówno uwypuklenie cech charakterystycznych, jak i idealizację na rzecz obiektywnego przedstawienia cech fizycznych i zwykle ukazywała kościstą strukturę twarzy, nagie czoło, wydęte wargi i wielkie oczy. Wizerunek ten był tylko sporadycznie łagodzony, na przykład za cesarzy Augusta i Hadriana. Marmurowe popiersia zachowały się w olbrzymich ilościach, lecz posągi konne z brązu – szczególnie skuteczny sposób ukazywania potęgi i charyzmatu cesarza — zostały później przetopione. Zachował się jedynie posąg Marka Aureliusza w Rzymie.
Rzymianie w pełny i zróżnicowany sposób wykorzystywali również płaskorzeźbę, szczególnie w zdobnictwie sarkofagów, głównej formy sztuki pogrzebowej, oraz na łukach triumfalnych i kolumnach wznoszonych dla uczczenia sukcesów wojennych. Niektóre z nich, jak pochodząca z II w. n.e. kolumna Trajana w Rzymie, wykazują wirtuozerię techniczną i przywiązywanie wagi do detali w przedstawianiu wielkich czynów i bitew.
W otoczeniu domowym podstawowym elementem były malowidła ścienne, lecz zachowało się ich stosunkowo niewiele. W samym Rzymie są Pejzaże eskwilińskie i Wesele Aldobrandinich oraz freski w Villa Livia, natomiast najlepsze przykłady można oglądać w Pompejach i Herkulanum, zachowane pod warstwami lawy. które pokryły oba miasta w wyniku erupcji Wezuwiusza w 79 r. n.e. Niektóre znajdują się in situ. szczególnie spektakularne obrazy w Villa dei Misteri, pozostałe przeniesiono do Museo Nazionale w Neapolu. Ogólnie recz biorąc, podejmowano szeroki zakres tematów — pejzaże, portrety, martwe natury, sceny mitologiczne i rodzajowe; naturę przedstawiano zarówno w ujęciu realistycznym, jak i stylizowanym.