Górzysta ELBA jest trzecią co do wielkości wyspą włoską po Sycylii i Sardynii: długość 29 km, szerokość 19 km. Posiada wyjątkowo czystą wodę, piękne plaże z jasnego piasku i bujne, zalesione tereny, doskonałe na spacery. Przez dziesięciolecia cieszyła się renomą spokojnej, zacisznej wyspy — lecz teraz stanowi etap na trasie zorganizowanych wycieczek i w sierpniu przyjeżdża tu około miliona turystów. Aby docenić urodę wyspy, a nawet znaleźć zakwaterowanie, należy przyjechać na długo przed lub po sezonie; klimat jest łagodny przez cały rok, a promy kursują co najmniej raz dziennie.
Na przestrzeni wieków Elba zawsze znajdowała się poza głównym nurtem historii — wiejska, rolnicza wyspa, no i oczywiście miejsce wygnania Napoleona, który z najwyższego punktu Elby, Monte Capanne, mógł zobaczyć swą ojczystą Korsykę. We wcześniejszych epokach na wyspie dominowało wydobycie rudy żelaza, przetapianej następnie przez Greków, Kartagińczyków, Etrusków i Rzymian. W późniejszych wiekach władzę dzierżyli kolejno pizańczycy, genueńczycy, Medyceusze, Hiszpanie, Turcy i wreszcie Francja: ta kosmopolityczna mieszanka pozostawiła po sobie ślady zarówno w architekturze, jak i w rodzajach upraw.
Dziś gospodarka obraca się całkowicie wokół turystyki, gdyż rozmiary i topografia Elby pozowoliły miastom i wioskom na wyspie zachować specyficzny charakter. Praktycznie rzecz biorąc stolicą jest Portoferraio; najlepsze plaże znajdują się w Marina di Campo; Marciano i Poggio na północy są osłonięte bujnymi lasami i umożliwiają dostęp do szlaków pieszych wokół Monte Capanne. W części wschodniej militarna przeszłość wyspy jest widoczna w położeniu Capoliveri na szczycie wzgórza i w przebiegu fortyfikacji w Azzurro. (Nadal funkcjonuje w nich więzienie).
Portoferraio
Dla osób nie nastawionych wyłącznie na plażowanie najkorzystniejszy będzie pobyt w Portoferraio. Jest to główny węzeł drogowo-komunikacyjny na wyspie, z największą koncentracją imprez i miejsc noclegowych — w każdym razie poza lipcem i sierpniem.
Noclegi
Po przybyciu bez wcześniejszej rezerwacji należy od razu iść do biura turystycznego (•0565/92671), naprzeciwko doku promów przy Calata Italia 26 (pn.-sb. 8.00-13.00 i 15.30-19.30; zimą 9.00-13.00 i 16.00-18.00). Można tam dostać mapę, rozkład jazdy autobusów i wykaz wszystkich hoteli, apartamenti i kempingowa obsług, a chętnie podzwoni w różne miejsca, aby znaleźć jakiś nocleg; podobnie jak personel Associacione Albergatori przy Calata Italia 21 (8.30-12.30 i 15.00-19.00; •0565/92754). Jeśli żadne z biur nic nie znajdzie, trzeba pochodzić po barach i popytać. W sezonie należy spodziewać się znacznie wyższych cen niż podane na oficjalnych wykazach.
Do tanich jak na swój standard hoteli w Portoferraio należą: Hotel 11 Faro, via Cairoli 18 (*0565/92364); Hotel Emy, via G. Carducci 5, tuż koło Piazza A. Citi (• 0565/917661) oraz Hotel l’Ape Elbana, Salita Cosimo de Medici 2 (*0565/92245), tuż koło Piazza Repubblica w starej części miasta — dwójki odpowiednio od 32 000 L, 38000 L i 44000 L. Największy ze stosunkowo tanich hoteli — 68 pokoi, więc jest szansa, że będą miejsca —jest Hotel Massimo, Calata 23 (*0565/92766); dwójki od 70000 L. Jeśli uda się zebrać grupę ludzi, bardziej opłaca się wynajęcie apartamenti, co załatwia się przez biuro turystyczne. Zwykle są to dwa pokoje dwuosobowe z kuchenką od 60 000 L dziennie: taniej, jeśli wynajmuje się na tygodnie.
Najbliższe kempingi to La Sorgente (*0565/917139) i La Onfola (*0565/915390), w odległości 5 i 6 km, przy drodze na zachód do Viticcio, oraz Rosselba Le Palmę (•0565/915101), 8 km na wschód w OTTON E. Do wszystkich trzech jest łatwy dojazd, czego nie można powiedzieć o paru innych kempingach na wyspie. Trzeba do nich dochodzić piechotą od rzadko kursujących autobusów, a odległość do nienajlepszych plaż jest również spora.
Jeśli nie znajdzie się żadne zakwaterowanie — co zdarza się w lipcu i sierpniu — można przebiedować kilka dni na plażach (choć oficjalnie jest to zabronione). Najlepiej zostawić większość bagażu w Depositio Bagagli poniżej biura turystycznego (2000 L dziennie), wynająć motorower (jeśli cię stać), i ruszyć w drogę.
Komunikacja
Rower lub motorower jest bezcenny przy poszukiwaniu zakwaterowania lub lepszego noclegu na następny dzień, czy też po prostu przy zwiedzaniu wyspy. Wypożyczalnie to Rent Ghiaie, via Cairoli 25, Spiaggia delle Ghiaie (• 0565^92666) oraz bardziej profesjonalna BrandiMotori, via Manganaro 1 (•0565”92359) na przedmieściach. W agencji Healthtour można wcześniej zrobić rezerwację. Motorowery kosztują 38 000 L dziennie, rowery 22 000.
Autobusy kursują regularnie z Portoferraio do Procchio (21 dziennie), Marina di Campo (13 dziennie) i Porto Azzuro (12 dziennie). Kursy do innych miejscowości są sporadyczne, a po godzinie 19.00 lub 20.00 niemal ustają. Na plaże można się również dostać łodziami, szeroko reklamowanymi w portach.
Zwiedzanie miasta
Portoferraio składa się głównie z usługowej nowej części miasta (z biurem turystycznym, przystankiem autobusowym, terminalem promów i plażą koło Le Ghiaie) oraz starego portu Medyceuszów na wschodzie, z fortyfikacjami i przystanią rybacką.
Do okolonego murami starego miasta prowadzą tylko dwa krótkie, tunelowo sklepione przejścia z nabrzeża. Zaraz za murami jest Piazza della Repubblica, gdzie co piątek odbywa się targ (dobre stroje plażowe i wyroby skórzane). Stąd uliczki pną się po zboczu przylądka, m.in. do jednej z siedzib Napoleona, Palazzina dei Mulini (wt.-sb. 9.00-18.30, nd. 9.00-13.00; bilet za 4000 L uprawnia również do wstępu do willi Napoleona w San Martino). Pałac został wybudowany specjalnie dla cesarza w dobrze obranym miejscu z widokami na zatokę—i choć jako władca przyzwyczajony był do większego przepychu, to jednak budynek jest niczego sobie. Wewnątrz znajduje się wspaniała barokowa sypialnia, biblioteka z księgozbiorem przesłanym z Fontainebleau i rozmaite pamiątki — łącznie z napoleońską flagą Elby (trzy złote pszczoły). Podczas swego dziesięciomiesięcznego wygnania Napoleon był praktycznie władcą Elby i sąsiedniej Pianosy. Utrzymywał niewielki dwór i liczącą około 1000 żołnierzy armię oraz marynarkę z jednym okrętem o nazwie „Niestała”.
Z Palazzina oznaczona ścieżka prowadzi do niewielkiej, otoczonej skałami plaży Le Viste. Po drodze w górę do pałacu przechodzi się natomiast koło Misericordia, gdzie mieści się niezbyt ciekawe muzeum napoleońskie.
San Martino
Siostra Napoleona, Eliza, kupiła Villa Napoleonica di San Martino na letnią rezydencję niedługo przed opuszczeniem wyspy przez cesarza. Zlokalizowana jest 6 km od Portoferraio przy trasie aurobusu nr 1. Po drodze znajduje się Museo delle Ceramiche — wielkie ściany z płytek ceramicznych zostały ustawione pod gołym niebem.
Do willi (godziny zwiedzenia te same co w Palazzo dei Mulini) dobudowany został neoklasyczny pałac (z fantazyjnymi motywami litery N). Uczynił to książę Demi-dow, mąż siostrzenicy cesarza, który wykupił willę, aby przekształcić ją w muzeum napoleońskie. Stałe ekspozycje nie są zbyt pasjonujące, lecz co roku organizuje się wystawy czasowe na jakiś związany z Napoleonem temat. Z tyłu pałacu jest dość skromna willa Bonapartego ze sławnym grafitto „Napoleon jest wszędzie szczęśliwy”.
Gastronomia i szczegóły praktyczne
Restauracje w Portoferraio są drogie, nawet jak na Toskanię. Pizzeria // Castagnac-cio na via del Mercato Vecchio (koło Piazza della Repubblica na starym mieście) należy do najtańszych. Lepsza, lecz droższa, jest Trattoria La Barca na via Guerazzi, z widocznym z ulicy piecem opalanym drewnem; obok mieści się doskonała winiarnia, gdzie sprzedaje się również grappa. Sklepy spożywcze i lokale, gdzie można kupić pizzę na wagę są na via Carducci, zaraz za portem.
Jeśli chodzi o usługi, poczta (z poste restante) znajduje się przy Piazza Hutre, koło Piazza della Repubblica; księgarnia (wydania broszurowe i trochę brytyjskich czasopism) przy Calata Mazzini 9, w starym porcie, a telefony publiczne w Bar lAngolo, via Cavalieri di Vittorio Veneto (7.00-24.00). Planując spacery po wyspie warto kupić w Communita Montana, viale Manzoni 4, mapę konturową rejonu Monte Capanne, z zaznaczonymi wszystkimi szlakami.
Latem bilet powrotny na prom najlepiej zarezerwować dużo wcześniej, zwłaszcza podróżując samochodem. Biuro TO. RE. MAR. jest przy Calata Italia 22, NA V. AR. MA zaraz za rogiem przy viale Elba 4. W biurach można zrobić tylko rezerwację, natomiast sam bilet wykupuje się w dniu wyjazdu w kioskach przy nabrzeżu.