Viterbo
Viterbo jest stolicą prowincji lub nawet całego północnego Lacjum, a przy tym bezapelacyjnie najbardziej zabytkowym miastem regionu. W XIII w. w pewnym stopniu rywalizowało z Rzymem. Papieże przenieśli się tu na jakiś czas po tarciach w stolicy. Dziś pozostały jedynie ślady dawnego splendoru w postaci garstki dostojnych pałaców i kościołów. Miasto jest obecnie w dość opłakanym stanie i mimo, że nie zostało dotknięte turystycznym komercjalizmem, nie warto się tu na dłużej zatrzymywać, chyba że w celu zwiedzenia okolicy. W przeciwnym wypadku dobrze wiedzieć, że jest wiele połączeń kolejowych z Rzymu, a Viterbo można zwiedzić w ciągu jednodniowej wycieczki.
Miasto
Jeśli Viterbo posiada jakieś centrum, to jest nim Piazza del Plebiscito, plac niemal całkowicie otoczony XV-i XVI-wieczymi gmachami magistratu. Patrzące na siebie z dwóch stron placu lwy są symbolem Viterbo i można je napotkać w całym mieście, będącym dość pretensjonalną imitacją Wenecji. Warto zajrzeć na piękny renesansowy dziedziniec głównego budynku ratuszowego z arkadami oraz wejść po schodach, aby obejrzeć Pietę Sebastiano del Piombo. Można również zajść do sali, gdzie obradują rajcowie (wejście przez współczesną przybudówkę drzwiami pod mostem). Zdobi ją szereg murali przedstawiających — za pomocą dziwnej mieszaniny motywów pogańskich i chrześcijańskich — historię Viterbo. Podobny eklektyzm cechuje malowidła w kościele Sant’Angelo po drugiej stronie placu, ze starorzymskim sarkofagiem na fasadzie.
Z placu można iść w wielu kierunkach. Najciekawsza trasa prowadzi w lewo wzdłuż via San Lorenzo, przez piękny Piazza di Gesu, gdzie odbywa się niewielki targ, do placu o makabrycznej nazwie Piazza del Morte. Na lewo stąd dochodzi się do najstarszej dzielnicy Viterbo, Quartiere Pellegrino, gęstej siatki stromych ulic opadających od wygiętej w łuk via San Pellegrino. W tej sympatycznej dzielnicy jest wiele sklepów ze sztuką i antykami, lecz na zwiedzenie wszystkiego w zupełności wystarczy pół godziny. Po przeciwnej stronie Piazza del Plebiscito leży Piazza San Lorenzo z najbardziej zabytkowymi budynkami w mieście, łącznie z samym Pałacem Papieskim, XIII-wieczną konstrukcją z pięknym obejściem nad zieloną kotliną, przecinającą centrum Viterbo, które najlepiej podziwiać z otwartej gotyckiej loggii. Można zajrzeć do Wielkiej Sali, gdzie dokonano wyboru mniej więcej tuzina papieży, lecz poza tym pałac jest zamknięty dla publiczności i trzeba się zadowolić wizytą w katedrze naprzeciw. Ten prosty romański kościół cechuje się pięknem rzadkiego we Włoszech rodzaju.
Prowadząca na wschód od Piazza del Plebiscito via Roma wkrótce przechodzi w Corso Italia, główną ulicę handlową Viterbo. Idzie się z niej schodami w górę na Piazza Verdi z XIX-wiecznym kościołem Santa Rosa. Zwłoki świętej spoczywają w jednej z kaplic przy nawie południowej, a na nagrobku znajduje się przypominająca lalkę figura z wymuszonym uśmiechem, odziana w zakonny habit. Aby zobaczyć kaplicę, trzeba nacisnąć dzwonek po prawej stronie wejścia do kościoła. Poza tym w Viterbo jest jeszcze tylko jedna dzielnica, na szczycie wzgórza ponad Piazza Verdi. Via Matteotti prowadzi do Piazza della Rocca, wielkiego placu zdominowanego przez złowieszczy budynek niedużego muzeum archeologicznego z zabytkami kultury etruskiej.
Informacje praktyczne
Stacja kolejowa FS w Viterbo znajduje się tuż za Porta Romana na południe od centrum miasta, ok. 10 minut pieszo z Piazza del Plebiscito. Prywatna stacja linii Roma-Nord, skąd również są połączenia z Rzymem, leży po drugiej stronie miasta, niedaleko od głównej obwodnicy, viale R. Capocci, przy viale Trieste. Biuro EPT (pn.-sb. 8.00-14.00) na Piazza Caduti, dwie minuty od Piazza del Plebiscito wzdłuż via Ascenzi, posiada darmowe plany Viterbo i okolicy oraz udziela informacji o zakwaterowaniu. Przy via della Cava i via Cairoli, które dochodzą do Piazza della Rocca, znajduje się szereg niedrogich hoteli: Milano, via della Cava 54 (• 0761/ 30705) posiada dwójki po około 30 000L; Tuscia, via Cairoli 41 (• 0761/223377) oferuje pokoje po zbliżonych cenach. Miejsc, gdzie można coś zjeść, jest niewiele. Lekki obiad złożony z panini i pizzy można zjeść w Birreria Bevilacqua przy Corso Italia 69. Coś bardziej wymyślnego można znaleźć w Tre Re, via Marcel Gattesco, od Piazza dell’Erbe.