Dalej na południe, San Paolo fuori le mura, EUR i Tre Fontane
Jakieś dwa kilometry od Porta San Paolo wznosi się San Paolo fuori le mura, jedna z czterech patriarchalnych bazylik w Rzymie, wybudowana w miejscu, gdzie znajduje się ponoć grób św. Pawła, pochowanego tutaj po ścięciu przy Tre Fontane. Ze wszystkich czterech bazylik, tej na przestrzeni wieków powodziło się chyba najgorzej. Kiedyś była prawdopodobnie najwspanialszą z nich, połączoną z murami aureliańskimi półtorakilometrową kolumnadą, składającą się z 800 marmurowych kolumn. Wskutek najazdu Saracenów w IX w. i straszliwego pożaru w 1823 r. obecna budowla stanowi w większej części XIX-wieczną rekonstrukcję, zlokalizowaną w niezbyt atrakcyjnej dzielnicy bloków mieszkalnych i fabryk.
Mimo wszystko replika dawnego kościoła jest bardzo udana i w przeciwieństwie do Bazyliki św. Piotra budzi podziw czystym ogromem: niezależnie od tego, czy się wchodzi od krużganków, czy wejściem zachodnim, przytłaczają gabaryty wnętrza i las kolumn zwieńczonych półkolistymi łukami. Niektóre partie budynku ocalały z pożaru. W południowym transepcie znajdował się rzeźbiony romański świecznik paschalny wsparty na półczłowieczych stworach, przechodzących ku górze poprzez wyobrażenia splątanych pnączy i ludzkich kończyn w sceny z życia Chrystusa. Postacie zgromadzone zostały jak do fotografii. Datowane na 1070 r. drzwi z brązu również ocalały z dawnej bazyliki, podobnie jak XIII-wieczny baldachim, pod którym mają spoczywać szczątki św. Pawła. Łuk po drugiej stronie absydy jest również oryginalny i ozdobiony mozaikami. Krużganki pokryte wykładziną cos-matesco należą do najpiękniejszych w Rzymie: spiralne, inkrustowane mozaikami kolumny otaczają cichy ogród. W kaplicy relikwiarzowej mieści się zakurzony zestaw półautentycznych relikwi, a w pinakotece można obejrzeć ryty przedstawiające kościół San Paolo przed i po pożarze.
Via Ostende prowadzi od San Paolo do via Cristoforo Colombo, która z kolei wiedzie do EUR. Pełna nazwa dzielnicy brzmi „Esposizione Universale Roma”, dojazd autobusem nr 93 z Termini lub metrem linii B. Jest to bardziej przesłanie w kamieniu niż żywe miasto: Mussolini zaplanował je ze względu na Targi Światowe w 1942 r. Targi nie doszły do skutku, a dzielnicy nie dokończono również po wojnie. Choć do tych szerokich bulwarów, przeznaczonych na parady, i zimnych, prostokątnych budynków można z centrum Rzymu dojechać tramwajem, to pod względem klimatu dzielą je lata świetlne. Warto tu przyjechać z uwagi na kilka spośród licznych muzeów oraz w przypadku zainteresowań nowoczesną architekturą i urbanistyką.
Zasadnicza wada dzielnicy EUR polega na tym, że nie została ona wybudowana dla ludzi: ulice są szerokimi arteriami przeznaczonymi dla szybkiego ruchu kołowego, liczba urzędów i muzeów znacznie przwyższa liczbę sklepów (głównie
z drogą konfekcją) i restauracji (eksluzywnych), które zlokalizowane są przede wszystkim przy głównych ulicach viale Beethoven i viale Europa. Po wojnie budowano tu przede wszystkim pospolite biurowce, toteż najbardziej interesujące są przedwojenne gmachy faszystowskie. Wyróżnia się Palazzo di Civilta di Lavoro w części północno-zachodniej, który jest najbardziej uderzającym przykładem architektury inspirowanej przez Mussoliniego — pałac określono mianem „kwadratowego Koloseum”, co doskonale streszcza ideę łączenia klasycyzmu z nowoczesnością. Nominalnym centrum EUR jest położony w południowej części dzielnicy Piazza Marcom, gdzie zbiegają się szerokie, inspirowane antykiem bulwary, a pośrodku wznosi się obelisk.
Wszystkie muzea znajdują się w niewielkiej odległości od tego miejsca. Na samym placu jest Muzeum Sztuki Ludowej (pn.-sb. 9.00-14.00, nd. 9.00-13.00; wstęp wolny), zawierające starannie rozplanowany przekrój sztuki stosowanej, strojów i dewocjonaliów z wszystkich regionów Włoch. Opisy jak zwykle po włosku, więc należy wziąć ze sobą słownik.
Muzeum Prehistoryczne i Etnograficzne (pn.-sb., godziny otwarcia jak wyżej; 3000 L) jest bogate, dobrze i klarownie zorganizowane, lecz część prehistoryczna jest nadmiernie rozbudowana. Pewną ulgę stanowią interesujące zbiory etnograficzne, z eksponatami z Południowej Ameryki, Pacyfiku i Afryki. Muzeum Wczesnego Średniowiecza, w tym samym budynku (wt.-sb. 9.00-14.00, nd. 9.00-13.00; wstęp wolny), koncentruje się na zbiorach z okresu od V do X stulecia — głównie lokalne znaleziska, łącznie z piękną biżuterią z VII w. i piękną złotą fibulą znalezioną na Palatynie. Najciekawsze jednak ze wszystkich muzeów jest Museo della Civilta Romana (pn.-sb. 9.00-13.30, nd. 9.00-13.00; 4500 L), w którym oprócz licznych znalezisk z antycznego Rzymu znajduje się model miasta z IV w. w dużej skali, który daje doskonałe wyobrażenie o rozkładzie przestrzennym Rzymu.
Świetne lekarstwo na poczucie alienacji, którego można nabawić się w EUR, stanowi położone niedaleko opactwo Abbazia delle Tre Fontane, zespół kościołów założonych w miejscu, gdzie św. Paweł poniósł męczeńską śmierć. Legenda mówi, że gdy św. Paweł został ścięty, z miejsca, gdzie spadła jego głowa, wytrysnęły trzy zdroje i postawiono tam trzy kościoły. Była to wówczas malaryczna okolica, toteż szybko została opuszczona, lecz w drugiej połowie ubiegłego wieku trapiści osuszyli moczary i zasadzili drzewa eukaliptusowe; nadal destylują oni lek na schorzenia klatki piersiowej, sprzedawany w małym sklepie obok wejścia.
Kościoły zostały odbudowane w XVI w. i odrestaurowane przez trapistów. Ich architektura nie jest wybitna, ale teren opactwa spokojny i stosunkowo wolny od turystów. Kościół Santa Maria Scala Coeli zawdzięcza swą nazwę wizji, którą miał tu św. Bernard: ujrzał, jak dusza, za którą się modlił, wstępuje do nieba. Wizja ta nawiedziła św. Bernarda zapewne przy marmurowym ołtarzu, znajdującym się w krypcie. W kościele San Paolo alle Tre Fontane z tyłu przechowuje się słup, do którego przywiązano św. Pawła, oraz kilka mozaikowych pawimentów z Ostia Antica.