Lukka (Lucca)
LUKKA należy do najwdzięczniejszych ośrodków prowincjonalnych. Usadowiona jest wewnątrz grubych renesansowych murów, okolonych ogrodami i olbrzymimi bastionami, i ma niemal całkowicie średniowieczny, bardzo regularny rozkład ulic. Zabudowa składa się z pałaców i kilku wież — jedna zwieńczona dębem skalnym — a ulica czasem otwiera się na jakiś plac, niezmiennie ograniczony pięknie zdobionymi romańskimi fasadami. Nie można powiedzieć, żeby miasto było zapomniane, ale liczba turystów jak na razie nie jest nadmierna.
Lukka leży w sercu jednego z najbogatszych rejonów rolniczych Włoch, słynącego głównie z jakości swej oliwy z oliwek i od czasów rzymskich cieszącego się dostatkiem. Szczyt świetności przypadł jednak na okres od XI do XIV stulecia, kiedy handel jedwabiem przyniósł miastu bogactwo i przejściową potęgę polityczną. Po krótkiej, lecz intensywnej kampanii militarnej w 1314 r. Lukka po raz pierwszy utraciła niepodległość na rzecz Pizy, a następnie, pod wodzą wybitnego awanturnika Castruccio Castracaniego sama stworzyła imperium w zachodniej Toskanii. Padła przed nią Piza i Pistoia, a gdyby nie przedwczesna śmierć Castracaniego, Lukka zdobyłaby prawdopodobnie także Florencję. W kolejnych stuleciach miasto było w zasadzie niepodległe, dopóki nie dostało się w ręce Napoleona, Burbonów oraz, tuż przed zjednoczeniem Włoch, Wielkiego Księstwa Toskanii.
Miasto
Najprzyjemniejszym sposobem zorientowania się w okolicy jest spacer szeroką drogą biegnącą po szczycie murów. Ciągną się one przez niemal 4 km. Wybudowane zostały w XVI w. nie na pokaz — wraz z fosami i obwałowaniami stanowiły potężny zespół obronny — i dopiero burbońska władczyni Maria Luiza przekształciła je w obecne założenie ogrodowe. Rolę obronną po raz ostatni spełniły za panowania poprzedniczki Marii Luizy, siostry Napoleona Elizy Baciocchi, kiedy zapobiegły zalaniu miasta przez wody rzeki Serchio, która wystąpiła z brzegów.
Z autobusu wysiada się tuż za zachodnim odcinkiem murów, na Piazza Verdi; dworzec kolejowy przylega od zewnątrz do południowej części murów. Za centrum miasta można uznać Piazza Napoleone, wielką połać wyburzoną przez Burbonów pod ich siedzibę Palazzo Ducale. Via Fililungo — „nić” — wiedzie stąd na północ przez serce średniowiecznego miasta i koło EPT na Piazza Guidiccioni. Wzdłuż Fililungo passeggiata odbywa się aż po elegancką Piazza del Giglio (sąsiadującą z Piazza Napoleone).
Na zwiedzanie miasta warto wypożyczyć rower główny środek lokomocji w Lukce. Wypożyczalnię prowadzi APT koło Porta San Donato (IV-IX 10.00-19.00; 6000 L dziennie).
Katedra (Duomo), San Michele i centrum
Trzeba się dobrze przyjrzeć, aby się zorientować, dlaczego Duomo San Martino (zamkn. 15.30-18.30) robi dziwne wrażenia. Katedra miejska ma zdecydowanie asymetryczną fasadę — arkada i loggie po prawej skrócone są ze względu na obecność dzwonnicy. Budowla jest przy tym niedokończona, gdyż brak ostatniej, zwieńczonej wieżyczkami loggii, a i sama dzwonnica wygląda na tymczasową, gdyż w górnych kondygnacjach cegła przechodzi nagle w kamień. Mimo to katedra nadaje styl kościołom w Lukce, ze swą płynną i wyrafinowaną wersją architektury pizańsko-romańskiej. Podobnie jak w Pizie, dekoracje rzeźbił częściowo Nicola Pisano — jego płaskorzeźby na portyku obejmują Złożenie do grobu i Hołd Trzech Króli; zaś Żywot świętego Marcina pomiędzy drzwiami to arcydzieło architekta fasady, Guidetto da Como (1210).
Niestety w ostatnich latach rzeźby te zostały przykryte w celu konserwacji, podobnie jak prawie wszystkie ważniejsze zabytki halowego wnętrza. Obejmują one obrazy Fra Bartolomeo, Tintoretta (Ostatnia Wieczerza), Girlandaja (Sacra Conver-sazione), ołtarz główny Filippina Pippi i Nagrobek Ilaria del Caretto wyrzeźbiony w 1405 r. przez Jacopo della Quercia.
Więcej jest możliwośaci podziwiania prac najwybitniejszego rzeźbiarza w Lukce, Matteo Cmtaliego (1435-1501), reprezentowanego tutaj przez dwie chrzcielnice, ambony i szereg nagrobków. Jego największe dzieło stanowi Tempietto (w nawie północnej), wyrzeźbione na przechowanie najsłynniejszej i najbardziej dochodowej relikwii w mieście, Volto Santo (Świętej Twarzy). Legenda mówi, że ten „prawdziwy wizerunek” Chrystusa z własnej woli przywędrował do Lukki z Ziemi Świętej, najpierw łodzią, a następnie wozem zaprzężonym w woły: historia zadziwiająco podobna do kościelnej opowiastki na temat kości św. Jakuba w Santiago del Compostella w Hiszpanii. Podobnie jak w Santiago, wizerunek stał się celem międzynarodowych pielgrzymek — przydając zarazem znacznej potęgi miejscowemu kościołowi. Być może to nie przypadek, że relikwia pojawiła się w mieście za biskupstwa Anselmo da Baggio, który później został papieżem.
Idąc na północny zachód od katedry, przecinając via Fililungo lub na północ z Piazza Napoleone, dociera się do placu otaczającego San Michele in Foro. Kościół ten pod wieloma względami wydaje się być bardziej odpowiedni na katedrę. Jest również nieukończony, lecz tym razem wybudowano fasadę, zanim skńczyły się pieniądze na dociągnięcie reszty budowli do jej wysokości. Efekt jest cudowny, górne loggie (i rozety z tyłu) są jedynie parawanem, zwieńczonym figurą archanioła. W porywie ekscentryzmu — imitowanym w wielu innych kościołach miasta — każda z kolumn loggii ma inny charakter: niektóre są spiralne, niektóre rzeźbione lub w barwne pasy. Wnętrze jest stosunkowo niewyszukane, choć znajduje się tu piękna terakota Andrei della Robbia i obraz przedstawiający świętych Hieronima, Sebastiana, Rocha i Helenę pędzla Filippina Lippi.
Naprzeciwko San Michele przy via di Poggio 30 urodził się Giacomo Puccini; jego ojciec i dziadek byli organistami w kościele. W ich domu, Casa di Puccini (wt.-nd.; IV-IX 10.00-18.00; X-III 10.00-16.00), mieści się nowa szkoła muzyczna i niewielkie muzeum, z fortepianem Steinwaya, na którym Giacomo skomponował Turandot. Są tu też oryginalne partytury i zdjęcia z premier. Wstęp jest wolny, a uczniowie szkoły dyżurują jako przewodnicy i puszczają płyty.
O parę przecznic na zachód wznosi się San Paolino, gdzie Puccini dostał swą pierwszą posadę organisty. Kościół, odbudowany podczas renesansu, jest pod wezwaniem pierwszego biskupa i patrona Lukki, którego szczątki spoczywają za ołtarzem głównym. Przy końcu ulicy, na via Galii Tassi, znajduje się XVII-wieczny Palazzo Mansi. mieszczący Pinacoteca Nazionale (wt.-sb. 9.00-19.00, nd. i pn. 14.00-19.00). Kolekcja obrazów jest nieciekawa, lecz sam pałac ma wartość zabytkową — przeładowane rokoko, osiągające szczyt frymuśności w obficie złoconych apartamentach małżeńskich.