Na południe do Cortony
Podróżując na południe od Arezzo wjeżdża się w rejon Valdichiana dawne moczary, gdzie obecnie prowadzi się zyskowną hodowlę bydła i wytwarza cenione florenckie bistecca. Jadąc na zachód do Sieny, przejeżdża się przez MONTE SAN SAVINO, miasto targowe na wzgórzu z garstką renesansowych budynków i rzeźb — wśród nich kilka dzieł miejscowego młodzieńca, Andrei Sansovino, który później znalazł sławę na dworze Lorenzo de’Medici.
Podobnie prezentuje się CASTIGLION FIORENTINO przy drodze do Cortony. Zachowane są mury, w Palazzo Comunale jest skromna pinakoteka (z piękną Maryją Panną ze iw. Anną), a przy eleganckiej centralnej piazzy jest loggia zaprojektowana ponoć przez Vasariego, z ładnymi widokami na okoliczne wzgórza. Na południe stąd, na lewo od drogi do Cortony, ponad wzgórzami wyłania się zamek Montecchio Vesponi. Rezydował tu kondotier Sir John Hawkwood (w tradycji włoskiej: Giovanni Acuto), ukazany na fresku we florenckiej duomo. Obecnie jest to posiadłość prywatna, lecz w poniedziałki co godzinę, od 9.00 do 12.00, można ją zwiedzić z przewodnikiem.
Cortona
Okolone wstęgami tarasów z winnicami i drzewami oliwnymi miasto na wzgórzu CORTONA robi wrażenie miejsca bardzo antycznego. Widoki z tej wysokości — pięciokilometrowa droga prowadzi tu z równin poniżej — obejmują olbrzymie obszary: na południu rozciąga się Valdichiana, a za równinami na zachód widać Lago Trasimeno. Spora osada istniała tu już w chwili najazdu Etrusków w VIII w. p.n.e., a później miasto pozostało ważnym ośrodkiem rzymskim aż do jego zburzenia przez Gotów około 450 r. n.e. Następnie odrodziło się dopiero w XV w., gdy przejęła je Florencja. Oprócz szeregu etruskich nagrobków największą atrakcją miasta jest jego średniowieczny charakter — położenie na grani uniemożliwiło rozbudowę, toteż funkcje przemysłowe przejęła CAMUCIA, położona na dole w Valdichianie.
Miasto
Niezależnie jak się tu dostałeś, znajdziesz się na Piazza della Repubblica, zdominowanej przez przysadzisty, blankowany Palazzo del Comune. Na prawo od placu znajduje się Piazza Signorelli, nazwany od artysty Luca Signorellego, najsłynniejszego syna Cortony, i zabudowany przez niemal chyboczącą się XVI-wieczną Duomo i Palazzo Pretorio.
W tym drugim mieści się obecnie Museo deirAccademia Etrusca (latem wt.-nd. 10.00-13.00 i 16.00-19.00; zimą wt.-nd. 9.00-13.00 i 15.00-17.00; 3000 L), gdzie wbrew nazwie tylko dwie sale poświęcone są znaleziskom etruskim. Są one jednak największą atrakcją muzeum —jednym z ważniejszych eksponatów jest olbrzymia brązowa lampa z V w. p.n.e., z naprzemiennymi postaciami przykucniętych mężczyzn i kobiet. Jedna sala na końcu poświęcona jest malarzowi futuryście Gino Severiniemu, również urodzonemu w Cortonie.
Drugi wart obejrzenia obiekt w Cortonie, oprócz samych stromych uliczek, to Museo Diocesano (latem wt.-nd. 9.00-13.00 i 15.00-18.30; zimą 9.00-13.00 i 15.00-17.00; 3000 L), zaraz za Museo Etrusca na Piazza del Duomo. Mimo miniaturowych rozmiarów są to jedne z najbardziej fascynujących zbiorów sztuki renesansowej w Toskanii, obejmujące między innymi dzieła Signorellego, Sassetty, Lorenzettiego i Fra Angelica, którego wyśmienite Zwiastowanie powstało podczas dziesięcioletniego pobytu artysty w cortońskim klasztorze San Domenico.
Kolejne dzieła Signorellego znajdują się w kościele San Nicoló przy końcu via Berrettini, dojście krętą ulicą przez Piazza della Pescaia. Z przodu ołtarza głównego artysta namalował Złożenie do grobu, a z tyłu Madonnę ze świętymi. Stroma ścieżka prowadzi stąd obok kościoła Santa Margherita — przebudowanego w XIX w. i mieszczącego piękny średniowieczny nagrobek ascetki Małgorzaty z Cortony— do Fortezza Medicea, u szczytu miasta. Sama twierdza jest zamykana wczesnym popołudniem, lecz jej otoczenie jest doskonałym miejscem na obiad na świeżym powietrzu — sponad zniszczonych antycznych murów (etruskich i rzymskich) i pomiędzy rzędami drzew cyprysowych rozciągają się piękne widoki.
Przyjemny jest również spacer w dół wzgórza z Piazza Garibaldi do odznaczającego się doskonałymi proporcjami, choć niszczejącego renesansowego kościoła Santa Maria del Calcinaio. Zaraz za kościołem strzałki kierują jeszcze dalej w dół, do etruskiej Tanella di Pitagora — dobrze zachowanej komory grobowej z IV w. p.n.e., dość zabawnie kojarzonej z greckim matematykiem.
Szczegóły praktyczne
Cortonę można łatwo zwiedzić podczas jednodniowej wycieczki z Arezzo. Autobusy LFIjeżdżą między tymi dwoma miastami mniej więcej co godzinę, a pociągi osobowe z Arezzo zatrzymują się na stacji Camucia-Cortona, skąd kursują specjalne autobusy do centrum starego miasta. Jeśli chcesz opuścić prowincję pociągiem, na przykład w stronę Rzymu, warto pojechać autobusem wahadłowym na stację w Teróntola, 6 km na południe. Podróżując na południe do Montepulciano, trzeba udać się autobusem do Chianciano i tam się przesiąść.
Dworzec autobusowy jest na Piazza Garibaldi, skąd rozpościera się wspaniały widok na Jezioro Trazymeńskie (Lago Trasimento). Jedyna pozioma ulica w mieście, via Nazionale, prowadzi do Piazza della Repubblica i Piazza Signorelli, rdzenia miasta. Biuro AAST, przy via Nazionale 72 (pn.-sb. 8.30-12.30 i 15.00-18.00), dostarcza map i pomaga znaleźć nocleg.
We właściwym mieście jest pół tuzina hoteli (inne są zlokalizowane w Camucia i Teróntola); w jednogwiazdkowych — Athens, via S. Antonio (• 0575/603008), i Italia, via Ghibellina 5 (•0575/603264) — ceny za dwójkę kształtują się od 30 000 do 35000 L. W samym sercu starego miasta znajduje się dobre tanie schronisko młodzieżowe, Ostełlo San Marco, przy via Maffei 57 (•0575/601392).
Na posiłek można iść do Pizzeria-Ristorante Zerolandia, via Ghibellina 3 (śr. zamkn.), lub trochę droższego, lecz najlepszego w mieście lokalu La Logetta na Piazza della Repubblica (pn. zamkn.). Z nocnych rozrywek latem jest kino pod gołym niebem w ogrodach publicznych, gdzie cortończycy również chodzą na passeggiata. Jest również parę letnich dyskotek, w których frekwencję zwiększają amerykańscy studenci na kursach języka i sztuki, organizowanych tu przez Uniwersytet w Athens, stan Georgia.
I wreszcie w soboty na Piazza della Repubblica odbywa się targ, a w poniedziałki w Camucia jest wielki jarmark rolny i targ ogólny.