Pieve di Santa Maria i Piazza Grande
W górnej części Corso wznosi się Pieve di Santa Maria, jedna z najpiękniejszych konstrukcji romańskich w Toskanii. Arkadowa fasada, wyszukana a mimo to surowa, zalicza się do stylu wiązanego raczej z Pizą niż zachodnią Toskanią, a poza tym — nie wiedzieć czemu — wychodzi na dość wąską ulicę zamiast na rynek miasta. Datujące się z drugiego dziesięciolecia XIII w. romańskie rzeźbienia miesięcy na portalu są doskonałej jakości; XIV-wieczna kampanita, zwana przez miejscowych „wieżą stu otworów”, stała się godłem miasta. Najstarsza część nieregularnego wnętrza to wzniesione sanktuarium z poliptykiem ołtarzowym Madonna i święci Piętro Lorenzettiego, namalowanym w 1320 r.
Stromo pochylona Piazza Grandę, po drugiej stronie kościoła, otoczona jest grupą różnorodnych budynków. Od zachodniej strony do placu przylega apsyda Santa Maria i wielopoziomowa fasada Palazzetto della Fraternita dei Laci, z gotyckim parterem i XV-wiecznymi górnymi piętrami, natomiast kraniec północny stanowi loggia Vasariego, zajmowana przez sklepy, w których niekiedy są jeszcze pierwotne kamienne lady. Pod względem towarzyskim plac jest jednak mniej ciekawy; ożywia się tylko z okazji Fiera Antiąuaria oraz — bardziej zgiełkliwego — Giostra del Saraceno, kostiumowego turnieju rycerskiego w pierwszą niedzielę września.
Duomo i okolice
W najwyższym punkcie miasta wyrasta wielka i niewyszukana Duomo, której harmonijny wygląd zadaje kłam jej historii. Budowę rozpoczęto pod koniec XIII w., a ukończono praktycznie z początkiem XVI, lecz kampanila pochodzi z ubiegłego stulecia, a fasada z obecnego.
Witrażowe okna, wykonane w 1520 r., są dziełem Guillaume’a de Marcillat; przepuszczają tak mało światła, że inne prace tego artysty we wnętrzu — obrazy w trzech pierwszych wnękach nawy głównej — są właściwie niewidoczne. Do lewej nawy, oddzielonej od głównej olbrzymią tęczą, dobudowana jest Cappella della Madonna del Conforto z terakotami rodziny della Robbia. Tuż za organami jest nagrobek biskupa Guido Tarlatiego, głowy comune podczas krótkiego okresu niepodległości w XIV w.; pomnik, wykładany marmurowymi płaskorzeźbami ukazującymi sceny z kariery militarnej biskupa, został prawdopodobnie zaprojektowany przez Giotta. Maleńki fresk wtłoczony za prawą stroną nagrobka to Magdalena Piera della Francesca, jego jedyna praca w Arezzo nie licząc kościoła San Francesco.
Park miejski, Passegio del Prato, rozciąga się od wschodniego końca duomo; Fortezza Medicea, przy dalszym końcu parku, to dobre miejsce na piknik i podziwianie widoków miasta w dole. Twierdza Cosima I została zburzona w XVIII w. i pozostały tylko obwałowania.
San Domenico i dzielnica północna
Niedaleko, ale w przeciwnym kierunku, od duomo jest kościół San Domenico. Zbudowany został głównie pod koniec XIII w. (przy nim stoi gotycka kampanila), większe wrażenie robi jego wnętrze — na ołtarzu głównym jest sugestywny Krucyfiks Cimabuego (1260), namalowany przez artystę w wieku około dwudziestu lat, a łaty fresków z XV i XVI w. na ścianach stwarzają efekt olbrzymiego albumu ze zdjęciami.
Strzałki wskazują drogę do pobliskiego Casa di Giorgio Vasari (wt.-sb. 9.00-14.00, nd. 9.00-13.00; wstęp wolny), własnoręcznie zaprojektowanego przez tego sławnego biografa, architekta i malarza. Późniejsze pokolenia nie potrafiły zrozumieć wytworów wyobraźni Vasariego; ściany jego domu pokryte są freskami, które czynią z niego najbardziej niesamowite wnętrze mieszkalne w całej Toskanii.
Poniżej, w XV-wiecznym Palazzo Bruni-Ciocchi przy via San Lorentino, mieści się Museo Statale d’Arte Medioevale e Moderna (wt.-sb. 9.00-14.00, nd. 9.00-13.00; 2000 L); zbiory obrazów miejscowych artystów i wytwory z majoliki pochodzące z okresu od XIII do XVIII w., porozrzucane po trzech piętrach pałacu, wymagają od zwiedzającego solidnego przygotowania fachowego.
Szczegóły praktyczne
Biuro EPT (pn.-pt. 9.00-12.00 i 16.00-18.00, sb. 9.00-12.00) jest przy Piazza Risorgimento 116, w prawo od via Guido Monaco; na zewnątrz wystawiono plan miasta i najświeższe informacje na temat noclegów, więc nawet po godzinach pracy biura można się dowiedzieć najistotniejszych rzeczy.
O pokoje trudno w pierwszy weekend każdego miesiąca (z powodu Fiera) oraz pod koniec sierpnia i na początku września, gdy szybko po sobie następują Concorso Polifonico Guido d’Arezzo (międzynarodowy konkurs chórów) i Giostra del Saraceno. Najlepszy z jednogwiazdkowych hoteli to Milano, w pobliżu EPT przy via Madonna del Prato 83 (*0575/26836), z dwójkami od 30000 L. Jeśli będzie pełny, idź do Michelangelo, viale Michelangelo 26 (*0575/20673), gdzie ceny są podobne — jest przy ruchliwej drodze zaraz koło dworca, lecz wszystkie pokoje są czyste i komfortowe, a wiele jest również odizolowanych od hałasu ulicy. Alternatywą jest schronisko młodzieżowe, o nazwie —jakżeby inaczej — Ostello Piero della Francesca, koło górnego końca Piazza Grandę przy via Borg’Unto 6 (*0575/354546; czynne 6.00-23.30 latem, 6.00-22.30 zimą).
Spośród restauracji wybierz La Scaletta, koło poczty głównej na Piazza del Popolo 11 (wt. zamkn.), gdzie syty stały zestaw kosztuje od 11 000 L. Da Guido, przy via Madonna del Prato 85 (nd. zamkn.), to trattoria z niewyszukanymi potrawami lokalnymi; choć porcje są mniejsze niż w La Scaletta, atmosfera w pełni to rekompensuje. Wysokiej jakości kuchni toskańskiej (po około 35000 L od osoby) można zakosztować w La Buca di San Francesco (nd. i pn. zamkn.), tuż koło kościoła San Francesco.
Corso Italia to miejsce, gdzie ludzie zbierają się wieczorem, ale ku górze ulicy tłum się przerzedza. Wokół niej znajduje się większość barów, a do najruchliwszych lokali należy bar-pizzeria La Tavernetta (pn. zamkn.), przy skrzyżowaniu z via Roma. Inne miejsce gdzie zjesz świetną pizzę, to II Ruspante, przy via Roma 34; ceny nie są niskie, ale pizze są pieczone w autentycznym piecu drzewnym.